تأثیر حاکمیت سیاسی جامعه بر زندگی شخصی و اجتماعی افراد انکار شدنی نیست. بنابر این حاکمیت سیاسی در اختیار هر گروهی قرار گیرد افکار و اندیشه‏های آن گروه در جامعه رواج پیدا می‏کند و به طور غیرمستقیم افراد را نیز تحت تأثیر قرار می‏دهد. از این رو به دست آوردن عزت سیاسی یا حفظ و نگهداری آن در اندیشه امام حسین(علیه‏السلام) شاخصه‏هایی دارد که اکنون به بررسی آنها می‏پردازیم:

صبر و مقاومت

«اگر بر مشکلات صبر می‏کردید و هزینه کار برای خدا را پرداخت می‏کردید کارهای الهی در اختیار شما قرار می‏گرفت و اجرای آنها در اختیار شما بود و حل و فصل آنها با شما بود.»(1)

 وحدت و همبستگی

«مجاری امور باید به دست دانشمندان به احکام الهی باشد که امین خدا بر حلال و حرام او هستند، ولی شما این جایگاه را از دست داده‏اید و این بدین سبب است که از حق جدا گشته‏اید و وحدت شما شکسته شده است.»(2)

 عدم دلبستگی به دنیا

وابستگی از هر نوع آن عزت انسان را از بین می‏برد و انسان را به ذلت می‏کشاند. هر چه وابستگی انسان بیشتر باشد ذلت او نیز افزون‏تر خواهد بود. در عرصه سیاست اولین شرط مبارزه آمادگی برای هزینه کردن جان خود می‏باشد و کسانی که در مبارزات سیاسی این آمادگی را ندارند به طور قطع شکست خواهند خورد و عزت خود را از دست خواهند داد. عشق به ماندن در دنیا و زیبا دیدن دنیا بیش از آنچه هست، باعث ذلت انسان در قلمرو سیاست می‏شود. امام حسین(علیه‏السلام) در تحلیلی در خطابه مشهورش خطاب به دانشمندان اسلامی عامل ذلت آنان را عشق به ماندن در دنیا و زیباتر دیدن دنیا می‏داند. به این کلام توجه کنید:(3)

«علت مسلط شدن بنی‏امیه بر امور جهان اسلام فرار شما از مرگ و شیفته شدن شما به زندگی است که به طور قطع باید روزی آن را رها کنید.»(4

تسلیم نشدن در برابر قدرت‎ها

در چنین شرایطی بسیاری از مبارزان نیز متناسب با دگرگونی شرایط تغییر موضع داده، آن را درایت و هوشمندی سیاسی قلمداد می‏کنند بدون اینکه توجه داشته باشند این عقب نشینی از اصول می‏باشد. یکی از شاخصه‏های عزت سیاسی در نگاه امام‏ حسین(علیه‏السلام) این است که هر چند شرایط سیاسی علیه انسان تغییر کند، انسان مسلمان باید پایبند به اصول مانده، نشان دهد که حاضر است هزینه سنگین آن را که فدا کردن جان باشد نیز بپردازد. در روز عاشورا در آخرین لحظات زندگی که امام اصحاب، یاران و فرزندان خود را در راه اعتلای اسلام و عزت مسلمانان هزینه کرده بود و مشغول اتمام حجت با آن مردم سیاسی کار بود و تغییر موضع و عقب‏نشینی آنان از اصول را به آنان گوشزد می‏کرد، فرمود: «لا والله‏ لا اعطیهم بیدی اعطاء الذلیل»(5)؛ هرگز، سوگند به خدا با ذلت و خواری با آنان ملاقات نخواهم کرد.

حضور در همه صحنه‏ها

مطالعه زندگی امام حسین(علیه‏السلام) از روزی که نوجوانی بود در عصر خلیفه دوم تا پایان عمر شریفش این مسئله را به خوبی به اثبات می‏رساند، چنان که دهها سند تاریخی گویای این مهم است:

روزی خلیفه دوم در سخنرانی خود گفت: من سزاوارترین مردم برای حاکمیت بر مسلمانان هستم؟!

امام حسین(علیه‏السلام) که در آن دوران نوجوانی بود در برابر سخنرانی خلیفه زبان به اعتراض گشود و سخنرانی او را قطع کرد و به مناظره‏ای تبدیل شد که مایه شرمساری خلیفه گشت، که مشروح آن را باید در منابع تاریخی و حدیثی مطالعه کرد.(6)

در نامه‏های اعترض آمیز امام به معاویه اینگونه موضعگیری‏ها فراوان است.

امام حسین(علیه‏السلام) یکی از شاخصه‏های عزت سیاسی را حضور در همه صحنه‏ها می‏دانست و خود نیز در بحرانی‏ترین شرایط یعنی ظهر عاشورا حاضر نشد از اصول خود عقب‏نشینی کند و در پاسخ قیس بن اشعث که از او خواست در برابر حکومت بنی‏امیه تسلیم شود و صحنه سیاست را ترک کند فرمود: «لا والله ... لا افرّ فرار العبید»(7)؛ هرگز به خدا سوگند ... همانند بردگان نخواهم گریخت.

1ـ تحف العقول، ص 242.

2ـ تحف العقول، ص 242.

3ـ همان.

4ـ همان.

5 - نهج الشهادة، ص 184/ بحارالانوار، ج 44، ص 191.

6ـ احتجاج طبرسی، ج 2، ص 13.

7ـ بحارالانوار، ج 44، ص 191.