گذشتن از راحتى

کسى که پس از دستگاه سلطنتى ، دستگاه او است ، کمال وسایل موجود به بهترین وجهى برایش مهیا است ، غلامها و کنیزها و وسایل راحتى ، غرض زینب در چنین خانه اى زندگى مى کند که هیچ کسرى ندارد ناگهان مى بیند حسین (علیه السلام) مى خواهد حرکت کند تمام خوشى ها و راحتى ها را رها مى کند و خود را در دریاى ناراحتى ها و ناملایمات مى افکند این ، چه زهدى است ؟ سبحان الله ! واقعا حیرت آور است . اگر جریان را نمى دانست ، مهم نبود، لیکن از همان شب 28 رجب که به اتفاق برادرش با ترس و هراس ‍ از مدینه فرار کرده به سمت مکه حرکت نمودند، براى آنچه جدش ‍ رسول خدا (صلی الله علیه واله) و پدر و مادرش گزارش داده بودند از مصیبتها آماده شد.
خلاصه ، با علم به این معنى ، و یقین به این که در بلاهاى سخت سخت مى رود،: براى مثل زینبى که دختر سلطان حقیقى و ظاهرى و همسر عبدالله است برود در یک دستگاهى که آخرش اسیرى است ، آواره بیابانها و زحمت مسافرتها گردد؟(21)

آینه تمام نماى مقام رسالت و امامت

محمد غالب شافعى ، یکى از نویسندگان مصرى گفته است :
((یکى از بزرگترین زنان اهل بیت از نظر حسب و نسب و از بهترین بانوان طاهر، که داراى روحى بزرگ و مقام تقوا و آیینه تمام نماى مقام رسالت و ولایت بوده ، حضرت سیده زینب ، دختر على بن ابى طالب - کرم الله وجهه - است که به نحو کامل او را تربیت کرده بودند و از پستان علم و دانش خاندان نبوت سیراب گشته بود، به حدى که در فصاحت و بلاغت یکى از آیات بزرگ الهى گردید و در حلم و کرم و بینایى و بصیرت در تدبیر کارها در میان خاندان بنى هاشم و بلکه عرب مشهور شد و میان جمال و جلال و سیرت و صورت و اخلاق و فضیلت جمع کرده بود.
آنچه خوبان همگى داشتند، او به تنهایى دارا بود. شبها در حال عبادت بود و روزها را روزه داشت و به تقوا و پرهیزکارى معروف بود...))(22)

ایراد خطبه در کودکى

از عجایب اینکه زینب (سلام الله علیها) در حدود شش سالگى ، خطبه غرا و طولانى مادرش حضرت زهرا (سلام الله علیها) را که در مسجد النبى ، پیرامون فدک و رهبرى امام على(علیه السلام) ایراد کرد، حفظ نموده بود، براى آیندگان روایت مى کرد، با اینکه آن خطبه هم مشروح و طولانى است و هم واژه ها و جمله هاى دشوار و پر معنى و بسیار در سطح بالا دارد و این از عجایب روزگار است و دیگران آن خطبه را از زینب (سلام الله علیها) نقل نموده اند.(23)

تلاوت قرآن

روایت شده : که روزى زینب (سلام الله علیها) آیات قرآن را تلاوت مى کرد، حضرت على(علیه السلام) نزد او آمد، ضمن پرسشهایى ، با اشاره و کنایه ، گوشه هایى از مصایب زینب (سلام الله علیها) را که در آینده رخ مى داده ، به آگاهى او رسانید.
زینب (سلام الله علیها) عرض کرد: ((من قبلا این حوادث را که برایم رخ مى دهد، از مادرم شنیده بودم )).(24)

شباهت زینب (سلام الله علیها) به خدیجه

جالب اینکه شباهت حضرت زینب (سلام الله علیها) به حضرت خدیجه (سلام الله علیها) از امیرمؤمنان على (علیه السلام) نیز نقل شده است ، چنان که در روایت آمده است :
وقتى که اشعث بن قیس از حضرت زینب (سلام الله علیها) خواستگارى کرد، حضرت على (علیه السلام) بسیار دگرگون و خشمگین شد، و با تندى به اشعث فرمود:
((این جراءت را از کجا پیدا کرده اى که زینب (سلام الله علیها) را از من خواستگارى مى کنى ؟! زینب (سلام الله علیها) شبیه خدیجه (سلام الله علیها)، پروریده دامان عصمت است ، شیر از دامان عصمت خورده ، تو لیاقت همتایى از او را ندارى ، سوگند به خداوندى که جان على در دست او است ، اگر بار دیگر این موضوع را تکرار کنى ، با شمشیر جوابت را مى دهم ، تو کجا که با یادگار حضرت زهرا (سلام الله علیها) همسر و همسخن شوى ؟!))(25)
همچنین از پاره اى روایت فهمیده مى شود که به خاطر شباهتى که حضرت زینب (سلام الله علیها) به خاله پیامبر (صلی الله علیه واله) به نام ام کلثوم داشت ، پیامبر(صلی الله علیه واله) کنیه او را ((ام کلثوم )) گذاشت .(26)

شباهت زینب (سلام الله علیها) به پدر بزرگوار خود

مرحوم سید نورالدین جزایرى (ره ) در مورد شباهت حضرت زینب (سلام الله علیها) به پدر بزرگوار خود چنین نوشته است :
غالبا کلیه پسر شباهت به پدر، و دختر شباهت به مادر پیدا مى کند، به جز حضرت فاطمه زهرا(سلام الله علیها): ((کانت مشیتها مشیة ابیها رسول الله و منطقها کمنطقه )). و نیز حضرت زینب (سلام الله علیها) که ((منطقها کمنطق ابیها امیرالمؤمنین علیه السلام )) بود.(27)

زهد زینب (سلام الله علیها)

زینب کبرى (سلام الله علیها) اعلا درجه رضا و تسلیم را دارا و حایز بود. زنى که شوهرش بحرالجود، عبدالله بن جعفر، بود و خانه اش بعد از منزل خلفا و ملوک در درجه اول عظمت بود و ارباب حوایج همواره در آن بیت الشرف تجمع داشته و براى خدمت ، کمر بسته ، آماده و فرمانبردار بودند - با این حال براى کسب رضاى خدا از همه آنها صرف نظر کرد و از مال و جاه و جلال دنیوى به کلى چشم پوشید. حتى از شوهر (البته ، با رضاى او) و نیز از اولاد و خدم و حشم چشم پوشید و به کمک برادرش امام حسین (علیه السلام) شتافت تا دین خدا را نصرت کند و براى جلب رضایت حق ، تن به اسارت داد، تا آن که به مقامات عالیه نایل گردید.(28)

نسبت مردانگى به حضرت زینب (سلام الله علیها)

روایت شیخ بزرگوار صدوق را در کتاب ((اکمال الدین )) و شیخ طوسى را در کتاب ((غیبت )) مورد مطالعه قرار دهید! این دو تن به صورت مسند از احمد بن ابراهیم روایت مى کنند که گفت :
((در سال 282 بر حکیمه دختر حضرت جواد الائمه امام محمد تقى (علیه السلام) وارد شدم و از پس پرده با او صحبت کرده از دین و آیین او پرسیدم و او نام امام خود را برده گفت : فلانى پسر حسن . به او عرض کردم : فدایت شوم ، آیا آن حضرت را به چشم خود دیده اید یا اینکه از روى اخبار و آثار مى گویید؟ گفت :
از روى روایتى که از حضرت عسکرى (علیه السلام) به مادرش نوشته شده است . گفتم : آن مولود کجاست ؟ گفت : پنهان است . گفتم : پس شیعه چه کنند و نزد چه کسى مشکلات خویش را بازگو نمایند؟ گفت : به جده ، مادر حضرت عسکرى . گفتم : آیا به کسى اقتدا کنم که زنى وصایت او را بر عهده دارد؟ گفت : به حسین بن على (علیه السلام) اقتدا کن که در ظاهر به خواهرش زینب (سلام الله علیها) وصیت کرد و هر گونه دانشى که از حضرت سجاد (علیه السلام) بروز مى کرد، به حضرت زینب (سلام الله علیها) نسبت داده مى شد تا بدین گونه جان حضرت سجاد (علیه السلام) محفوظ بماند...(29)

زینب ، چشمه علم لدنى

در مقام علم و یقین ، چنان که علم امام لدنى است ، نه کتابى و تحصیلى رشته علمى که خداى عالم به قلب خاتم الانبیاء و دودمانش انداخت که در قرآن مى فرماید: ((از نزد خود به او علم دادیم )) به على (علیه السلام) و حسن و حسین داد به زینب هم عنایت فرمود.
مجلله زینب (سلام الله علیها) از همان ابتدایى که خداوند او را آفرید، روح لطیفش را چشمه علمى از همان علم لدنى قرار داد. اینها کوچک و بزرگ ندارند.(30)

آرامش کنار برادر

محبت و علاقه زینب (سلام الله علیها) از همان دوران کودکى ، به امام حسین (علیه السلام) به قدرى سرشار بود، که نمى توان آن را وصف کرد. او همواره مى خواست در کنار برادرش حسین (علیه السلام) باشد و رخسار زیباى حسین (علیه السلام) را بنگرد، با او انس و الفت داشته باشد. این محبت عجیب و سرشار از مهر و خلوص ، موجب تعجب حضرت زهرا (سلام الله علیها) شد، راز آن را نمى دانست ، تا آنکه روزى این موضوع را با پدرش در میان گذاشت و پرسید: ((پدرجان ! از محبتى که میان زینب (سلام الله علیها) و حسین (علیه السلام) است ، شگفت زده شده ام ، به طورى که زینب (سلام الله علیها) لحظه اى بدون دیدار حسین (علیه السلام) قرار ندارد، اگر ساعتى بوى حسین (علیه السلام) را استشمام نکند جانش به لب مى رسد.)) پیامبر (صلی الله علیه واله) با شنیدن این سخن ، دگرگون شد و اشک از چشمانش ‍ سرازیر گشت و آهى از سینه پرسوزش بر کشید و خطاب به دخترش زهرا(سلام الله علیها) فرمود: ((اى نور چشمم ! این دختر همراه حسین (علیه السلام) به کربلا مى رود، در رنجها و سختیهاى مصایب حسین (علیه السلام) شریک خواهد بود.))(31)

درجه محبت زینب به حسین (علیه السلام)

به نوشته بعضى مورخان ، درجه محبت زینب (سلام الله علیها) به امام حسین (علیه السلام) به گونه اى بود که هر روز چند بار به دیدار حسین (علیه السلام) مى پرداخت ، سپس نماز مى خواند. در روز عاشورا دو نوجوانش ‍ محمد و عون را نزد حسین (علیه السلام) آورد و عرض کرد: ((جدم ابراهیم خلیل (علیه السلام) از درگاه خدا قربانى را قبول فرمود، تو نیز این قربانى را از من بپذیر، اگر چنین نبود که جهاد و جنگ براى زنان روا نیست ، در هر لحظه هزار جان فداى جانان مى کردم ، هر ساعت هزار شهادت را مى طلبیدم .(32)

نگاه به حسین (علیه السلام)

علامه جزایرى در کتاب ((الخصائص الزینبیه )) مى نویسد:
وقتى که حضرت زینب (سلام الله علیها) شیر خواه و در گهواره بود، هر گاه برادرش حسین (علیه السلام) از نظر او غایب مى شد، گریه مى کرد و بى قرارى مى نمود. هنگامى که دیده اش به جمال دل آراى حسین (علیه السلام) مى افتاد، خوشحال و خندان مى شد. وقتى که بزرگ شد، هنگام نماز قبل از اقامه ، نخست به چهره حسین (علیه السلام) نگاه مى کرد و بعد نماز مى خواند(33)

عبادت زینب (سلام الله علیها)

علامه شیخ شریف جواهرى در کتاب ((مثیرالاحزان )) آورده که فاطمه دختر امام حسین (علیه السلام) گوید: عمه زینب (سلام الله علیها) در آن شب (شب دهم محرم ) در محراب عبادتش ایستاده دعا مى خواند و به خدا استغاثه مى کرد، آن شب دیدگان هیچ یک از ما به خواب نرفت و آه و ناله اش فرو ننشست .(34)

علاقه به نماز شب

حضرت زینب (سلام الله علیها) در عبادت نسخه مادر خود حضرت زهرا (سلام الله علیها) بود و در تمام شبها تهجد و و تلاوت قرآن را به جا مى آورد.
و بعضى از صاحبان فضل گفته اند حضرت زینب (سلام الله علیها) براى رضاى خدا در تمام تهجد و عبادت شب را ترک نکرد حتى شب یازدهم از ماه محرم .
همچنین از امام زین العابدین (علیه السلام) نقل شده که دیدم در همان شب یازدهم محرم نماز را نشسته مى خواند.(35)

نماز شب در شب عاشورا

از فاطمه صغرى ، دختر امام حسین (علیه السلام) روایت شده که مى فرمود:
((اما عمتى زینب فانها لم تزل قائمة فى تلک اللیلة ، اى العاشرة من المحرم فى محرابها))؛ عمه ام زینب در شب دهم محرم تا به صبح در محراب عبادتش به نماز ایستاده بود.(36)

نماز نشسته

برخى از پژوهشگران روایت کرده اند که حضرت زین العابدین (علیه السلام) فرمود: ((عمه ام زینب در تمام طول مسافرت از کوفه به شام نمازهاى واجب و نوافلش را ایستاده مى خواند و در یکى از منازل ، دیدم نشسته مى خواند، علت این کار را پرسیدم . پاسخ داد: به خاطر شدت گرسنگى و ضعف ، سه شبانه روز است که دیگر نمى توانم ایستاده نماز بخوانم (زیرا حضرت غذاى خود را بین کودکان تقسیم مى کرد) به خاطر اینکه دشمن به هر کدام از ما، در شبانه روز فقط یک قرص نان مى داد.))
هر گاه انسان به دقت به حالات آن حضرت نگاه کند و توجه و انقطاع او را به خداوند متعال ببیند، در عصمت آن حضرت تردیدى به خود راه نمى دهد و یقین مى کند که آن حضرت از همان زنان پارسایى است که تمام حرکات و سکنات خود را وقف خداوند متعال نموده اند و از همین رهگذر به جایگاه رفیع و درجات بلندى که از درجات پیامبران و اوصیا حکایت مى کند، رسیده است .(37)

التماس دعا از زینب (سلام الله علیها)

حضرت امام حسین (علیه السلام) در آخرین وداع خود با خواهرش زینب (سلام الله علیها) فرمود: ((خواهرم ! هنگام نماز شب ، مرا فراموش ‍ نکن )).(38)

ارشاد کوفیان در زمان حیات على (علیه السلام)

در طراز المذهب از بحر المصائب روایت مى کند:
پس از آنکه امیرالمؤمنین (علیه السلام) به شهر کوفه آمد و آنجا را محل حکمرانى خود قرار داد، اندک اندک مردم آن شهر از فضل و کمال علمى و عرفانى زینب باخبر شدند. از این رو، زنان توسط مردان خود، به امیرالمؤمنین (علیه السلام) پیام فرستادند: ((شنیده ایم حضرت زینب (سلام الله علیها) محدثه ، عامله و دومین فاطمه است که مانند مادرش ‍ فاطمه و از همه جهانیان برتر است . اگر شما اجازه فرمایید فردا که عید است در جشن ما شرکت نماید از سخنانش بهره مند گردیم )).
امیرالمؤمنین (علیه السلام) با درخواست مردم کوفه موافقت فرمود. فرداى آن روز زینب (سلام الله علیها) در جشن بانوان کوفه شرکت کرد و تنها سخنران آن جلسه بود که با استقبال شگفت انگیزى از سوى زنان و شرکت کنندگان روبه رو شد.

پاسخ به مسائل دینى

از شیخ صدوق محمد بن بابویه روایت شده که زینب (سلام الله علیها) نایب خاص امام حسین (علیه السلام) بود و مردم نیز در رابطه با مسائل حلال و حرام به آن حضرت مراجعه مى کردند تا زمانى که امام زین العابدین (علیه السلام) از بیمارى شفا یافت .(39)

سفارش پیامبر درباره زینب (سلام الله علیها)

بعد از تولد زینب (سلام الله علیها) پیامبر (صلی الله علیه واله) فرمود تا نوزاد را به نزدش ‍ بیاورند. آن گاه او را بوسید و در آغوش گرفت و نام او را زینب (سلام الله علیها) گذاشت و سپس فرمود: به شما سفارش مى کنم ، و این سفارش مرا حاضران به غایبان برسانند ((این دختر را احترام کنند که همانند خدیجه کبرى (سلام الله علیها) است ))(40)

تجلیل على (علیه السلام) از زینب

زینب (سلام الله علیها) در مدت عمرش هفت بار مسافرت کرد. فقط سفر اول راحت و در کمال خوشى بود و آن وقتى بود که امیرالمؤ منین (علیه السلام) از مدینه به قصد کوفه حرکت فرمود: زینب هم در رکاب پدرش ‍ بود.
على (علیه السلام) هم خیلى رعایت حال زینب (سلام الله علیها) را مى کرد و از او تجلیل مى فرمود، نه از جهت اینکه که دخترش هست ، بلکه به اعتبار روحانیت و معنویت او بود، مانند احترامى که پیغمبر (صلی الله علیه واله) به زهرا (سلام الله علیها) مى کرد.(41)

سه وظیفه زینب (سلام الله علیها)

از ویژگى هاى زینب (سلام الله علیها) در این انقلاب تاریخى و عظیم ، سه وظیفه مهم او است که با موفقیت کامل به پایان رساند. پس از شهادت امام حسین (علیه السلام) زینب (سلام الله علیها) مى دید بزرگترین وظیفه و مسئولیتش سه چیز است :
نخست ، از حجت خدا و امام وقت ، حضرت سجاد (علیه السلام) حمایت کند و وى را از گزند دشمن حفظ نماید.
دوم ، پیام شهیدان را به همه جا برساند و راه آنها را دنبال کند؛ (که این مساءله از همه مهمتر بود).
سوم ، طبق وصیت برادرش از خانواده هاى شهیدان و از کودکانى که پدران آنها به شهادت رسیده اند، سرپرستى کرده و روحیه آنها را در سطحى عالى نگاه دارد(42)

علاقه به امام حسین (علیه السلام)

محبت و دوستى زینب کبرى (سلام الله علیها) به امام حسین (علیه السلام) آن چنان بود که خواهرانش این گونه نبودند. گفته اند: این محبت و دوستى زینب (سلام الله علیها) از ایام و روزگار طفولیت و کودکى وى بوده ، به طورى که آرام نمى گرفت ، مگر در پهلوى امام حسین (علیه السلام) و علیا حضرت فاطمه (سلام الله علیها) رسول خدا (صلی الله علیه واله) را از آن آگاه ساخت . رسول خدا (صلی الله علیه واله) گریه کرد و فاطمه (سلام الله علیها) را از مصایب و اندوه ها و گرفتارى زینب (سلام الله علیها) آگاه نمود.(43)
ادامه دارد ....

پى نوشت:

1- خطابه زینب کبرى (سلام الله علیها) پشتوانه انقالب امام حسین (علیه السلام) صفحات 55 - 57 اثر دانشمند محترم محمد مقیمى از انتشارات سعدى ، به نقل از طراز المذهب ، ص 32 و 22.
2- زینب کبرى ، ص 139.
3- الخصائص الزینبیه ، ص 155 ناسخ التواریخ زینب (سلام الله علیها) ص 47
4-(علیه السلام) ناسخ التواریخ حضرت زینب کبرى (سلام الله علیها)، ج 1، ص 45 و 46.
5- فاطمه زهرا (سلام الله علیها) دل پیامبر، ص 854
6- زینب کبرى ، ص 137 و 138
7- پیام آور کربلا، ص 17
8- ره توشه راهیان نور، ص 258.
9-زینب کبرى ، ص 137.
10-بحاالانوار، ج 45 ص 64.
11- زینب کبرى ، ص 143.
12-شیرزن کربلا، ص 40
13-زینب کبرى ، ص 153
14- ریاحین الشریعة ، ج 3 ص 64
15-ره توشه راهیان نور، ص 260
16-زینب کبرى ، ص 144 و 145.
17-زینب کبرى ، ص 144.
18-فاطمه زهرا(سلام الله علیها) شادمانى دل پیامبر، ص ‍ 862.
19-فاطمه زهرا(سلام الله علیها) شادمانى دل پیامبر، ص ‍ 862
20-زندگانى فاطمه زهرا و زینب ، ص 36.
21-زندگانى فاطمه زهرا و زینب ، ص 25
22- نگاهى کوتاه به زندگانى حضرت زینب کبرى ، ص 33 و 34.
23-منتخب التواریخ ، ص 93؛ سفینة البحار، ج 1 ص 558.
24- ریاحین الشریعه ، ج 3، ص 50.
25- الخصائص الزینبیه ص 260
26- مراقد اهل بیت در شام از سید احمد فهرى ، ص 68.
27- الخصائص الزینبیه ص 210
28-ریاحین الشریعه ، ج 3، ص 63.
29- تنقیح المقال ، ج 3 ص 79.
30- زندگانى فاطمه زهرا و زینب ، ص 12
31-ریاحین الشریعة ج 3 ص 41
32- ناسخ التواریخ حضرت زینب (سلام الله علیها) ص ‍ 74.
33-الخصائص الزینبیه ص 336.
34- فاطمه زهرا(سلام الله علیها) شادمانى دل پیامبر ص ‍ 862
35-سیماى حضرت زینب ، ص 76.
36- همان منبع ، ص 85.
37- زینب کبرى ،نقدى ص 62 و 63.
38- سیماى حضرت زینب ، ص 89.
39-سیماى حضرت زینب ، ص 69
40- حضرت زینب (سلام الله علیها) پیام رسان شهیدان کربلاص 8
41- زندگانى فاطمه زهرا و زینب ، ص 14.
42-حضرت زینب پیام رسان شهیدان کربلا ص ‍ 28 و 29.
43-زینب کبرى ، ص 193