اشاره:

سیدجعفر شهیدى در سال 1297ش. در بروجرد متولد شد. پس از طى دوره‏هاى مقدماتى دروس حوزه در زادگاهش، به نجف اشرف سفر کرد و پس از سال‏ها تحصیل در حوزه علمیه نجف و شرکت در دروس دوره خارج فقه و اصول، تا مرحله اجتهاد پیش رفت. در سال 1327 ش. به ایران مراجعت نمود و پس از اقامت کوتاهى در قم، به تهران سفر کرد و در دانشگاه تهران به فراگیرى علوم دانشگاهى در رشته معقول و منقول مشغول شد. در سال 1340 ش. دکتراى خود را از آن دانشگاه دریافت کرد و از آن پس به تدریس در آن دانشگاه مشغول شد. استاد هیچ گاه کار را مانعى براى تحصیل خود نمى‏دانست و در کودکى در کنار درس، مشغول کار بود. بعد از چهل سالگى نیز با توجه به فعالیت‏هاى فراوان کارى، تدریسى و... فراگیرى زبان انگلیسى را آغاز کرد
استاد شهیدى از سال 1328ش. همکارى با مرحوم دهخدا را آغاز کرد و پس از فوت دکتر معین، ریاست مؤسسه لغات‏نامه دهخدا را بر عهده گرفت و در حال حاضر بیش از 35 سال است که در این سمت به فرهنگ غنى فارسى خدمت مى‏کند. خلوص و تواضع علمى ایشان باعث شده است که به اتمام کارهاى ناتمام علمى اساتید بزرگ ادبیات فارسى همت گمارد؛ براى مثال مى‏توان به ا دامه کار مرحوم فروزان‏فر در شرح مثنوى اشاره کرد که استاد سالیان درازى را صرف آن کرده است.
جناب آقاى دکتر شهیدى! در ابتداى گفت‏وگو مى‏خواستم با توجه به مطالعاتى که شما در زمینه تاریخ اسلام و به ویژه تاریخ قیام امام حسین‏علیه‏السلام داشته‏اید، اگر امکان دارد، بفرمایید که افراد مختلف با چه روى‏کردهایى این مقطع از تاریخى را تحلیل کرده‏اند و این که نگاه خاص شما در تألیف کتاب قیام امام حسین‏علیه‏السلام چه بوده است؟
به نظر من برخى از شیعیان دل‏باخته، بر این اساس به قیام امام‏حسین‏علیه‏السلام مى‏نگرند که گویا امام حسین‏علیه‏السلام خود را به کشتن داد تا نزد پروردگار میانجى گناهان شیعیان شود. برخى از مورخان غربى یا شرقیان شیفته تاریخ نویسان اروپایى، قیام امام حسین‏علیه‏السلام را در قالب قیام یک ماجراجوى عصیان‏گر علیه رژیم عربى دمشق قلمداد کرده‏اند برخى هم صرفاً براى نوشتن تاریخ به این قیام نگاه کرده‏اند. کسى که از این دریچه به حادثه عاشورا نگاه کند، اول فکر مى‏کند که یک عده‏اى جمع شدند و از امام حسین‏علیه‏السلام دعوت کردند. ایشان هم آمدند و مى‏خواستند حکومت را در دست بگیرند و یزید هم در مقابل امام حسین‏علیه‏السلام ایستاد و... . بعضى هم هدفشان از پرداختن به قیام امام حسین‏علیه‏السلام مقتل نویسى و تبلیغ مذهبى بوده است.
اما سؤالات من از قیام امام حسین‏علیه‏السلام چیزهاى دیگرى بود. سؤال من این بود که چرا حوادث و وقایع خاصى در این مقطع از زمان به وجود آمده است. سؤال من این بود که چرا عده خاصى در مقابل امام حسین‏علیه‏السلام ایستادند. مقابله با امام حسین‏علیه‏السلام در حوزه مسلمانان رخ مى‏دهد و نه در حوزه کفر. سؤال من این بود که چطور یک کسى که تا دیشب همه مى‏گفتند او مسلمان است و پشت سرش هم نماز مى‏خواندند، به فاصله چند ساعت به جنگ با او برمى‏خیزند؟ طبق احکام اسلامى آن زمان، مردهاى مشرک بالغ را مى‏کشتند و زن‏ها و بچه‏هاى آنها را به اسارت مى‏بردند. چطور شد که در فاصله چند ساعت، امام حسین‏علیه‏السلام و خانواده‏اش به زعم عده‏اى مشرک شدند؟ من در این کتاب درصدد بوده‏ام که علت این وقایع را پیدا کنم.
همان طور که در صحبتهاى بخود اشاره داشتید، بعضى از مورخان با نگاه خاص خود طورى شواهد تاریخى را گرد هم مى‏آوردند که گویا قیام امام براى در دست گرفتن حکومت بوده است. چه شواهد نقضى را مى‏توان براى طرد این دیدگاه مطرح کرد؟
مى‏دانید که فرق امام با پیغمبر چیست؟ پیغمبر در هر شرایطى موظف بود که مردم را به اسلام دعوت کند؛ حتى اگر براى او خطرات جانى و مالى نیز وجود داشته باشد؛ ولى امام وقتى قیام مى‏کند که مردم دورش جمع شوند و بگویند: ماجز تو کسى را نداریم. اگر جواب ما را ندهى، پیش خدا مسئولى و... . براى حضرت على‏علیه‏السلام نیز چنین چیزى رخ داد. وقتى مردم به حضرت على‏علیه‏السلام روى آوردند، ایشان اول فرمودند که اگر من وزیر شما باشم، براى شما بهتر از این است که امیرتان باشم؛ اما وقتى شدت دعوت مردم را مشاهده کردند، با قید شروطى حکومت برآنها را پذیرفتند. امام حسین‏علیه‏السلام نیز همین طورى بلند نشدند تا حکومت را در دست بگیرند. اول نامه‏هاى دعوت زیادى آمد. که در نامه‏هاى آخر، کوفیان حجت را برایشان تمام کمردند و گفتند: اگر نیایى، روز قیامت در پیشگاه پروردگار مسئول هستى ؛ اما حضرت باز هم قیام نکردند. حضرت مسلم را به کوفه فرستادند تا بدانند در آن جا چه خبر است. ایشان هم بر حسب ظاهر، از اشتیاق شدید مردم براى پذیرش امام حسین‏علیه‏السلام خبرداد و این جا بود که حجت بر امام تمام شد و به همین جهت حضرت مى‏فرمایند: من براى هواى نفس بیرون نیامدم. پس امام حسین‏علیه‏السلام را ملزم کرده بودند که باید بیایید و سنت جدتان را احیا کنید و ایشان هم تنها به همین دلیل رفتند. بر همین اساس، وقتى لشکریان ابن زیاد مانع رفتن ایشان به کوفه شدند، حضرت فرمودند: من براى جنگ نیامده‏ام و اگر اجازه دهید، به وطن خود یا کشور دیگرى بر مى‏گردم. از این‏رو نمى‏توان گفت قیام امام حسین‏علیه‏السلام، یک قیام نظامى و تنها براى در دست گرفتن حکومت بوده است.
چه نقایصى را در کتاب نگاشته شده در مورد قیام امام حسین مشاهده کردید که شما را واداشت تا این کتاب را بنویسید؟
بین روایت‏گرى و گزارش‏گرى با تاریخ تحلیلى تفاوت زیادى وجود دارد. من از سن ده سالگى سروکارم با تاریخ بوده است. آن وقت کتاب‏هاى تاریخى در دست‏رس ما، کتاب‏هاى مرحوم سپهر (ناسخ التواریخ) بودند. وى تاریخ ابتداى خلقت آدم تا زمان امام باقرعلیه‏السلام را نوشته بود. نوشتن یک چنین کتاب تاریخى‏اى نمى‏تواند کار یک نفر باشد و پرداختن به آن، مستلزم این است که ما خیلى سطحى از مسائل تاریخى عبور کنیم. منبع دیگر ما در زمینه تاریخ، مطالبى بود که مرحوم علامه مجلسى به آن اشاره کرده بود و بعد با دیدن کتاب‏هاى تاریخ تشیع، خیلى به این بخش از تاریخ علاقه‏مند شدم و تصمیم گرفتم این رشته را ادامه دهم. در سالهاى 50تا51 ش. سؤالاتى را در مورد قیام امام حسین‏علیه‏السلام مطرح کردم که پاسخ آنها در ستونى در روزنامه اطلاعات منتشر شد. سؤالاتى از این قبیل که چرا امام حسین‏علیه‏السلام را کشتند و بعد پاسخ تحلیلى آن را از زبان امام حسین‏علیه‏السلام مى‏دادم. اعتقاد من در آن موقع این بود که به این کتاب‏هاى مقتل نمى‏شود زیاد اعتماد کرد و همان طور که قبلاً هم اشاره کردم، به تاریخ با دو دیدگاه مختلف مى‏توان نگریست: یک وقت آدم مى‏خواهد حادثه‏اى را بداند و یک وقت مى‏خواهد بفهمد که چرا این حادثه به این شکل خاص و در این زمان خاص و... اتفاق افتاده است. هدف من از ورود به عرصه تاریخ‏نگارى، پیدا کردن علت وقوع حادثه بوده است و نه گزارش خود حادثه. خیلى‏ها واقعه کربلا را در قالب کتاب نوشته‏اند؛ ولى اینها همه گزارش حوادث است و در مورد این که چرا براى امام حسین‏علیه‏السلام این اتفاقات افتاد، چرا سیاست‏مداران کوفه، مکه و مدینه نرفتند تا یزید را از این کارها باز دارند؟ و چرا آنها تلاش نکردند تا بین امام حسین‏علیه‏السلام و یزید، صلح برقرار کنند، مطلبى نیامده است. به نظر من مردم عصر امام حسین‏علیه‏السلام مردم صدر اسلام نبودند. مردم پس از فوت پیامبر به خصوص پس از دوره عثمان که سخت‏گیرى‏هاى عمر تمام شد، به کلى تغییر موضع دادند و اصلاً وضع اجتماع به طور کامل تغییر کرد.
این کار را چگونه به انجام رساندید؟
من با در نظر گرفتن گذشته بحث، از بعثت رسول اکرم صلى الله علیه وآله و ایمان آوردن ضعیفان و مخالفت اغنیا و مخصوصاً خانواده ابوسفیان، کار را شروع کردم. ابوسفیان و بنى امیه که تمام بلاها از طریق آنها بر سر مسلمان‏ها وارد شد، به نظر من از همان ابتدا، اسلام آوردنشان برمبناى دروغ و نفاق بود. این عده تا وقتى که مکه سقوط نکرد، مسلمان نشدند و پس از آن که دیدند دیگر راهى ندارند و باید تسلیم بشوند، اسلام را به ظاهر قبول کردند؛ ولى این طیف تا آخر عمر هم ایمان نیاوردند و حوادث اجتماعى را به گونه‏اى پیش بردند که حادثه عاشورا اتفاق افتاد. عده‏اى هم بودند که واقعاً مسلمان و معتقد بودند و اینها همان‏هایى بودند که رفتند و شهید شدند. یک عده‏اى هم ایمان داشتند؛ ولى به دلایل مختلف در زمان دعوت امام حسین‏علیه‏السلام ایشان را همراهى نکردند و پس از این که متوجه کار زشت خود شدند، بر علیه رژیم یزید قیام کردند. در این کتاب من به طور تحلیلى با استناد به شرایط اجتماعى اعراب - در آن مقطع زمانى - سعى کرده‏ام چراهایى را که در مورد قیام امام‏حسین‏علیه‏السلام و نحوه برخورد گروه‏هاى مختلف با ایشان وجود دارد، براى خودم جواب دهم و پس از این که پاسخ‏ها براى خودم قانع کننده شد، کتاب را منتشر کردم.
براى این که مطالعات ما درباره تاریخ عاشورا و قیا م امام حسین‏علیه‏السلام مطالعه صرف تاریخى نباشد و بتوانیم آن را مصداقى براى علم نافع برشماریم، چه روى‏کردى را باید نسبت به این امر دنبال کنیم و قیام امام حسین‏علیه‏السلام و تاریخ عاشورا براى ما چه راهنمایى مى‏تواند داشته باشد؟
اکنون که حکومتى مقابل حکومت اسلامى نیست و شرایط به گونه‏اى نمى‏باشد که بخواهیم یک تطابق کامل با واقعه عاشورا را برقرار سازیم.
نه بحث من چیزدیگرى است؛ بحث گسست نسلى، بحثى است که شما در کتابتان به آن اشاره کرده‏اید. به هر حال پس از گذشت یک نسل، مردمى که از جان و مال خود در راه اسلام گذشته بودن، به اسم اسلام، نوه پیامبر خودشان را به آن طرز فجیع به شهادت مى‏رسانند. این امر نشان مى‏دهد که در آن مقطع زمانى یک گسست نسلى اتفاق افتاده است. شاید جمع کثیرى از کسانى که در آن زمان در مقابل امام حسین‏علیه‏السلام ایستاده بودند، با بینش‏هاى صدر اسلام آشنا نبودند و نمى‏دانستند که هدف حکومت اسلامى چه بوده است؛ اگر بخواهیم در زمان خود با یک گسست نسلى مواجه نشویم، از تاریخ عاشورا چه درس‏هایى مى‏توانیم بگیریم؟
براى این که چنین اتفاقى نیفتد، همه ما باید سعى کنیم که مردم را با عمل راست و درست خودمان به دین و معارف دینى معتقد کنیم. اگر شما بتوانید با علمتان یک نفر را راهنما باشید، ثواب آن صد برابر یک شعر و یک کتاب تاریخ و هزار چیز دیگر است. اگر ما به گفته‏هایمان عمل نکنیم، باید مطمئن باشیم که تأثیر ندارد. من نمى‏توانم بگویم آقا به مال مردم تعرض نکن؛ ولى خودم تعرض کنم.
اگر در مورد این نسل که عده‏اى روى آن انگشت مى‏گذارند و مى‏گویند که اینها از اسلام برگشته‏اند تحقیق کنیم، مى‏فهمیم که علت اصلى آن، عدم معرفى درست اسلام به آنها بوده است.
درس دیگرى که از قیام امام حسین‏علیه‏السلام و واقعه عاشورا مى‏توان گرفت، آن است که هر وقت بدعتى در دین به وجود آمد، باید به طریق مناسبى مقابل آن ایستاد.
یکى از بحث‏هاى کتاب قیام امام حسین‏علیه‏السلام، این است که نسلى که در زمان امام حسین‏علیه‏السلام با مقوله تصمیم‏گیرى در مورد چگونگى برخورد با دعوت امام‏حسین‏علیه‏السلام مواجه شدند، نسلى بودند که شناخت دقیقى از اسلام نداشتند. چه مسائلى باعث شد که گروه‏هاى مختلف در برخورد با قیام امام‏حسین‏علیه‏السلام تصمیم‏هاى متفاوتى بگیرند؟
دعوت اسلام در بین قوم خاصى پیدا شد. طبیعت عرب این بود که در مقابل هر چیز جدید مخالفت کند؛ ولى وقتى تسلیم آن شد، دیگر از همه چیز خود در راه آن مى‏گذرد. اعراب با پیغمبر همین کار را کردند. اول با ایشان مخالفت کردند و بعد از آن که ایشان را پذیرفتند، دیگر هر چه ایشان مى‏گفتند، قبول مى‏کردند. خصلت آنها به گونه‏اى بود که حتى اجازه فکر کردن به خود را در برابر پیغمبر نمى‏دادند. نقل مى‏کنند که روزى کسى نزد پیغمبر آمد و گفت: مرا دریاب که دارم هلاک مى‏شوم. پیغمبر در پاسخ او گفتند: مى‏دانم چه بر سر تو آمده است؛ شیطان نزد تو آمد و گفت: تو را چه کسى آفرید؟ گفتى: خدا. گفت: خدا را که آفرید؟ تو در پاسخ او درماندى. وقتى کسى در مقابل شخصى که او را پذیرفته، دیگر اجازه فکر کردن را به خود ندهد، همواره چشم به دهان او مى‏دوزد تا او را راهنمایى کند. چنین انسان هایى در موقع تصمیم‏گیرى نمى‏توانند مستقل بیندیشند و عمل کنند و همواره گوش به فرمان کسى دارند که از او تبعیت مى‏کنند.
بحث دیگر این است که در زمان پیغمبر و حتى تا زمان عمر، مال و ثروت و جاه و مقام، به طور جدى وارد حوزه مسلمانان نشده بود؛ ولى در زمان عثمان هر دوى اینها آمد. آدم باید خیلى قوى و خود ساخته باشد تا بتواند در مقابل وسوسه‏هاى این دو بایستد. پسر سعدابى‏وقاص شمشیر زن بزرگ عصر پیغمبر، وقتى در قبل جنگ با پسر رسول خداصلى‏اللَّه علیه‏وآله فرماندارى رى به او پیشنهاد شد، با خود گفت: مى‏گویند قیامت حق است؛ اما آرزوى من حکومت رى است و این پیشناهد نقدى است. اگر قیامت هم حق باشد، پس از چندى توبه مى‏کنم و... . با مطالعه این مطالب تاریخى به این نتیجه مى‏رسیم که واقعاً خیلى قدرت مى‏خواهد که کسى اسیر این وسوسه‏ها نشود. پس باید علاوه بر این که به خودسازى مى‏پردازیم، دعا کنیم که خدا ما را در این قبیل امتحانات سخت قرار ندهد.
مقام معظم رهبرى در یکى از سخنرانى‏هاى خود به عبرت‏هاى عاشورا اشاره کرده‏اند. به نظر شما از قیام عاشورا چه درس‏ها و عبرت‏هایى مى‏توان گرفت؟
سراسر قیام امام‏حسین‏علیه‏السلام عبرت است. مهمترین عبرت آن است که گروهى با آن شور و شعف، دخترزاده رسول خدا را دعوت کنند و بعد هم بیایند و در معرکه‏اى که دشمن آن حضرت به راه انداخته، در مقابل حضرت بایستند. نکته مهم‏تر این است که خیلى از کسانى که در این معرکه حاضر بودند، همان‏هایى بودند که براى حضرت نامه نوشته بودند. امام در هنگام مقابله با این دسته مى‏فرمودند: مگر شما همان‏هایى نبودید که نوشتید میوه‏هاى ما رسیده است و سرزمین ما سبز است و آب‏هاى ما جارى است و وقت آن فرا رسیده است که شما بیایید؟ یکى از عبرت‏هایى که از این وقایع مى‏توان گرفت، این است که آدم نباید به صرف حرف اشخاص اعتماد کند. وقتى پاى عمل پیش آمد، باید دید که افراد چگونه‏اند و چه میزان ایستادگى دارند.
به نظر شما کدام بعد محرم و صفر است که اسلام را زنده نگه داشته است؟
نکته‏اى که باید در پاسخ به این سؤال به آن اشاره کنم، آن است که منظور از اسلام در این بحث، شیعه است و گرنه در بسیارى از کشورهاى اسلامى اصلاً از محرم و صفر خبرى نیست. نکته دیگر آن که این معارف و شعائرى که در ماه‏هاى محرم و صفر بیان مى‏شود، واقعاً در زنده نگاه داشتن آرمان‏هاى شیعى نقش اساسى داشته است. من وقتى به عراق رفته بودم، روز اربعین هیئت انصارالحسین‏علیه‏السلام به کربلا مى‏آمدند. سال اول که رفتم، سه چهار تا از این دسته‏هاى عزادارى حضور داشتند؛ ولى این آخرى‏ها مى‏توان گفت که تقریباً قسمت عمده عراق براى عزادارى به کربلا مى‏آمدند. حتى از اهل سنت هم مى‏آمدند و این نشان مى‏دهد که این شعارهاى سینه‏زنى و مطالبى که در این روزها عنوان مى‏گردد، اینها را تحت تأثیر قرار داده است. به همین جهت این عاشوراى سنتى را باید نگه داشت؛ ولى باید سعى کرد که عزادارى‏ها از حد طبیعى خودشان خارج نشوند.
چگونه مى‏توان روى‏کرد معرفتى و تحلیلى به تاریخ عاشورا را با روى‏کرد عاطفى و پرشور و علاقه عجین کرد؟ این سؤال را از آن جهت مطرح مى‏کنم که بعضى وقت‏ها مطالعات تحقیقى و تحلیلى درباره عاشورا، ما را از آن عشق و علاقه دوران کودکى و نوجوانى دور کرده است.
نظر شما یک مقدارى درست است. فرض کنید برخى از افراد به شدت علاقه‏مند به عزادارى براى امام حسین‏علیه‏السلام هستند؛ اما نسبت به نمازشان کوتاهى مى‏کنند. وظیفه من محقق، شماى فرهنگى و روحانیت این است که سعى کنیم از این عده بکاهیم و به آنهایى که مى‏فهمند قیام عاشورا براى چه بوده است، بیفزاییم. منظور من این نیست که به دانشجویان و طلبه‏ها بگویم که سینه نزنند. حرف من این است که از شیر، حمله خوش است و از غزال، رم. هر کسى باید در نظر داشته باشد که وظیفه‏اش در قبال دین چیست. اگر شما این قدرت را دارید که مردم را با امام حسین‏علیه‏السلام آشنا کنید، باید به وظیفه خود به درستى عمل کنید. شما که برخى از حقایق مربوط به قیام امام‏حسین‏علیه‏السلام را درک مى‏کنید، باید مردم را راهنمایى کنید؛ البته شما نمى‏توانید همه مردم را به راه راست هدایت کنید؛ همان طور که پیامبر و هم نتوانستند؛ اما همین که یک نفر را به راه راست هدایت کنید، براى شما کافى است.
به نظر شما چه ابعادى از حادثه عاشورا، نیاز به تحقیق و بررسى دارد؟
شما ابتدا باید سؤال داشته باشید و بعد کتابهایى را که در این زمینه نوشته شده است، بخوانید و بدون این که تحت تأثیر آنها قرار بگیرید، واقعیت امر را از میان آنها در بیاورید و سعى کنید به طور معقول نسبت به پاسخ خود قانع شوید. اگر پاسخ‏هاى موجود نتوانست شما را قانع کند، تحلیل جدید ارائه دهید. کتاب‏هاى تاریخى موجود پر از مطالب درست و غلط است که باید آنها را از هم جدا کرد. مرحوم آقاى دربندى انسان بسیار مقدس و متدینى بود؛ ولى درباره حادثه روز عاشورا مى‏گوید: اگر هر یک از افراد حاضر در جنگ بخواهند این قدر که در کتاب‏هاى مقاتل نوشته شده افراد را کشته باشندو این خطبه‏هایى را که به آنها منسوب است، خوانده باشند، زمان زیادى را به خود اختصاص خواهد داد و براى انجام تمام این کارها، باید روز عاشورا 72 ساعت بوده باشد. یکى هم مى‏گوید از وقتى که حمله کردیم، به قدرى که یک آدم بخواهد خواب قیلوله بکند، جنگ ادامه داشت. این گزارش‏ها باید تحلیل شود. کسى که مى‏خواهد در زمینه عاشورا تحقیق کند، نمى‏تواند این چنین گزارش‏هایى را قبول کند. وقتى مى‏خواهید براى مردم از عاشورا صحبت کنید، شما نمى‏توانید به صورت کاملاً تحلیلى براى مردم مطالب را بگویید؛ زیرا هم براى خودتان بد مى‏شود و هم این که آنها را از آن ذهنیتى که دارند، برمى‏گردانید. من این را در تلویزیون هم گفته‏ام که ما دو تا عاشورا داریم؛ یک عاشوراى تاریخى و یک عاشوراى سنتى. عاشوراى سنتى براى توده مردم است و عاشوراى تاریخى براى یک عده خاصى است.
طبق بیان شما، این دو تاریخ قابل جمع هم نیستند؟
نه، به نظر من قابل جمع نیستند.
با تشکر از این که با صبر و حوصله به سؤالات ما پاسخ دادید. به عنوان آخرین سؤال مى‏خواستم بپرسم که در حال حاضر در زمینه تاریخ اسلام چه کارهایى را در دست انجام دارید؟
قسمت دوم تاریخ تحلیلى اسلام اوایل دوره غیبت کبرى و رحلت آخرین نایب امام زمان‏علیه‏السلام را نوشته‏ام که در حال چاپ است.
در زمینه ادبیات چطور؟
در این زمینه هم براى عده‏اى از دانشجویان یک درس نظم و نثر عربى و یک نظم فارسى تدریس مى‏کنم.
سید جعفر شهیدى، نزدیک به 85 سال پیش بود که در بروجرد پاى به عرصه خاکى گذاشت. پس از سپرى کردن دوره‏هاى مقدماتى درسهاى حوزه در زادگاهش، راهى نجف مى‏شود تا از محضر استادان پرآوازه آن روز کسب دانش کند. در سال 1327 با پیشرفت تا مرحله اجتهاد در فقه و اصول، به ایران باز مى‏گردد و در دانشگاه تهران به فراگیرى علوم دانشگاهى در رشته معقول و منقول مى‏پردازد و از سال 1320 پس از دریافت مدرک دکترى، در همان جا مشغول تدریس مى‏شود.
دکتر سید جعفر شهیدى، هیچ گاه از فراگیرى دانش باز نمى‏ماند؛ او زبان انگلیسى را پس از چهل سالگى و با وجود مشغله‏هاى فراوان فرا گرفته است. همکارى دکتر با استاد على اکبر دهخدا، از سال 1328 براى تدوین لغت‏نامه دهخدا آغاز مى‏شود. با درگذشت مرحوم دکتر معین، جانشین مرحوم دهخدا، ریاست مؤسسه لغت‏نامه دهخدا را برعهده مى‏گیرد و اکنون 35 سال است که در این سِمَت پاسدار فرهنگ غنى پارسى است. خلوص و تواضع دکتر سبب شده است به پایان بخشى کارهاى ناتمام علمى استادان بزرگ ادبیات فارسى همت گمارد. ادامه کار مرحوم فروزانفر در شرح مثنوى، از گونه کارهاست که استاد عمر فراوان در آن را صرف کرده‏اند. ترجمه نهج البلاغه، قیام امام حسین(ع)، زندگانى فاطمه زهرا(س)، زندگانى على بن حسین(ع) و تاریخ تحلیلى اسلام، گوشه‏اى از آثار گرانبهاى دکتر سید جعفر شهیدى است.
بیش از نیم ساعت از قرارمان با دکتر در ساختمان مؤسسه دهخدا گذشته است. اما استاد پشت میز کارش در اتاق ساده‏اى که بر پیشانى آن نقش «ریاست مؤسسه» خورده است، انتظارمان را مى‏کشد. با رویى گشاده عذرمان را مى‏پذیرد و چایى تعارفمان مى‏کند. اتاق بسیار ساده رئیس، و اشیاى ساده‏تر آن، توجهمان را به خود جلب کرده است. امروزه شاید یکى از کمیاب‏ترین عناصر زندگى، همین سادگى است ؛ آن هم در سطح مدیریت!
پرسش نخست را استاد مطرح مى‏کند: چطور شد پس از بیست سال، یاد کتاب «قیام حسین» افتادید؟ از استاد مى‏خواهیم پیش از ورود به این بحث، از خود بگوید؛ از زندگى‏اش و سیر و تحول مطالعاتى‏اش. کلاممان را قطع مى‏کند و از این که در باره خود قصیده‏سرایى کند، پرهیز مى‏کند.